Érica Esmorís acadou o XL Premio Merlín de Literatura Infantil pola súa obra Erin e o lobo.
Como xorde esta historia?
Sempre teño moi claro cal é a chispa que prende a cacharela dunha historia, pero nesta ocasión non. Adoito partir dunha imaxe, unha frase, unha sensación. Creo que Erin e o lobo o levaba dentro dende hai tempo. Fala dos vínculos que nos unen, de sentirnos escoitados de verdade e de atopar o teu lugar no mundo. O que si teño claro é que nace do amor profundo pola miña filla.
Como evoluciona a relación entre Erin e Noite ao longo da historia? Que transformacións experimentan ambos os personaxes que os fan ir máis alá dos seus roles iniciais de nena e lobo?
Erin e Noite, aínda que son criaturas moi diferentes, comparten algo esencial: están convencidos —convencidísimos!— de saber a onde pertencen. Noite, á soidade da súa cova; Erin, á liberdade do bosque. Mais cando as súas historias conflúen, cada un vese reflectido no outro. A nena que é luz e o lobo que é escuridade descobren que non son tan distintos como pensaban. No reflexo mutuo está a súa verdadeira transformación: comprenden que a verdadeira pertenza non nace da loita, senón da escoita e do amor.
O illamento inicial da familia de Erin no bosque é formulado como un mecanismo de protección, pero acaba supoñendo tamén unha limitación para a pequena, aínda que ela non o percibe así. Podería entenderse que moitas veces os límites só os vemos as persoas adultas, non si?
Para Erin, vivir no bosque non é un límite, senón todo o contrario: é liberdade. É a nai quen, ao ver medrar a súa filla, interpreta ese illamento como unha forma de restrición.
Creo que é unha pregunta que levarei aos encontros co alumnado: gustaríavos vivir no corazón dun bosque infinito? A infancia pode ver nese bosque un fogar perfecto, mentres que nós, adultos, podemos velo como unha renuncia. Esa tensión entre liberdade e límite é un dos eixos do libro e gústame pensar que cada lector ou lectora atopará a súa propia resposta.
A maxia das historias de Erin parece ter un poder case sobrenatural. Que importancia ten para ti a maxia en toda esta fábula?
A maxia que aparece en Erin e o lobo non é algo sobrenatural, senón o que sucede cando unha historia toca de verdade a quen a le. Para min, esa é a maxia —ou o poder— da literatura. Hai unha frase que repito moito nas conversas cos meus pequenos lectores e lectoras: ningún corazón le o mesmo libro. Cando Erin abre o libro e le para o bosque, cada animal, cada árbore, escoita unha historia diferente, parece maxia, pero… non é o que sucede sempre.
Noite pasa de ser un lobo solitario e temido a un líder respectado e o papel de Erin é fundamental para isto. Hai unha clara defensa dos marxinados nesta historia e do valor das nenas e nenos para incluír, non si?
Eu non vexo a Noite como un animal marxinado. En todo caso é un animal orgulloso. O que lle acontece ten máis que ver co perigo das versións únicas: contouse unha historia sobre el, incompleta, e esa versión converteuse en verdade. Foi xulgado e desterrado, sen que ninguén quixese escoitar a súa voz. E el, pola súa parte, tampouco se deixou escoitar. Ao final, descubrimos que a manda non era tan boa nin Noite tan malo. Para min, aí está unha das chaves do libro: fala de pertenza, si, pero tamén fala de escoitar. De escoitar de verdade, algo tan pouco común e tan necesario.
Como traballaches para conseguir a relación tan especial entre o mundo natural e o mundo humano?
Non penso no mundo natural e no humano como dous espazos separados. Para min o límite entre o animal e o humano é difuso, todo está conectado. Aínda que son urbanita, síntome primeiro animal de praia e, se non hai, de bosque ou de campo. Esa relación persoal coa natureza fixo que escribir desde aí me saíse de maneira natural, case sen esforzo. No libro, o bosque non é só un escenario, senón un personaxe palpitante, que respira e condiciona todo o que sucede. Podería ser unha historia situada nunha illa ou, menos, nunha cidade, si, pero creo que no bosque atopou a súa voz máis verdadeira.
O libro está cheo de simbolismos. Que mensaxes buscas transmitir a partir desta historia?
Erin e Noite son dous extremos dun mesmo desexo: o de pertencer. O bosque é o espazo onde todo pode mudar. O libro vello é a memoria, pero tamén unha porta cara ao vínculo. A lectura —o libro— é un fío invisible que une, que reconcilia, a todas as criaturas. A cova do lobo, por exemplo, é un lugar de castigo pero tamén de espera. Non planifiquei todo isto dun xeito académico, pero si sei que escribín dende o corazón, así que os símbolos naceron de aí dentro.
Como entendes ti o papel dos pais de Erin na súa vida e nesa decisión de afastarse do mundo primeiro e logo volver?
Os pais de Erin aparecen en segundo plano, pero a súa presenza é fundamental. Ao principio, afastarse do mundo é unha decisión de protección, unha forma de coidar. Para Erin iso non é un límite, senón un fogar completo. Pero cando medra, sobre todo para a nai, ese illamento empeza a parecer unha restrición. Creo que aí está a clave: protexer é necesario, pero chega un momento en que tamén hai que saber deixar ir, e iso é moito máis duro. Ao final, os pais marcan o camiño, mais a historia é de Erin.
Como recibiches a noticia de que gañaras o Premio Merlín?
Normalmente estou serena nese tipo de situacións, pero esta vez foi diferente. Este libro é moito máis ca unha historia para min, é algo íntimo, moi persoal. Estaba moi nerviosa, e cando vin a chamada… chorei antes mesmo de collela. Ao saber que tamén Andrea Maceiras gañara, a emoción duplicouse. Sei que o xurado o tivo difícil, que había obras magníficas. Saber que conectou con outras persoas é un regalo enorme.
O Premio Merlín cumpre este ano 40 edicións. Como valoras a achega que ten feito este premio á literatura infantil galega?
O Premio Merlín leva corenta anos acompañando xeracións de autores e lectores. Eu mesma medrei con el, con libros que me marcaron como lectora (As flores radioactivas, de Agustín Fernández Paz, ou Dúas bágoas por Máquina, de Fina Casalderrey, por exemplo). Por iso, recibilo (e por segunda vez) é unha emoción enorme. Máis que un premio, sinto que é unha forma de pertenza: entrar nunha familia de historias e autores que levan décadas facendo que a literatura infantil galega sexa tan viva e tan necesaria.
share